Ομιλία του κ. Λαζαρίδης Ιωάννη καθηγητή χρηματοοικονομικής ανάλυσης του πανεπιστημίου Μακεδονίας,
με θέμα: ”Η συμβολή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στη χρηματοδότηση της τοπικής αυτοδιοίκησης”,
Δεσποινίδες μου, Κυρίες και Κύριοι,
Βρισκόμενος στο βήμα αυτό θα ήθελα κατ’αρχήν να ευχαριστήσω τον αγαπητό υποψήφιο δήμαρχο κ. Πέτρο Αγγελίδη και τους συνεργάτες του για την τιμή που έκαναν να με προσκαλέσουν σήμερα να συμμετάσχω στην εκδήλωση αυτή και να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες σκέψεις μου σχετικά με τις δυνατότητες που μπορεί να έχει ένας δήμος για την άντληση κεφαλαίων. Είναι γνωστό σ’όλους μας ότι όσο καλό πρόγραμμα και αν διαμορφώσει ένας υποψήφιος δήμαρχος δεν μπορεί να πετύχει στο έργο του αν δεν βρει τους πόρους για την υλοποίησή του. Εξ’άλλου, η δημοκρατία απαιτεί όπως οι οποιεσδήποτε αποφάσεις να είναι αποτέλεσμα ενός ανοικτού διαλόγου και όπως είπε ο Αριστοτέλης «αν εσύ γίνει ρυάκι τότε θα βρεις το άλλο ρυάκι και θα βρούμε μαζί διέξοδο στην θάλασσα».
Ζούμε στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης, του έντονου πληθωρισμού, της πετρελαϊκής κρίσης και της συνεχούς αναβάθμισης της ζωής των πολιτών. Ο σημερινός Έλληνας δεν είναι πλέον ο Έλληνας του 1950 , ο οποίος ενδιαφερόταν απλώς για το «ζην» και την κάλυψη των στοιχειωδών ανθρωπίνων αναγκών του αλλά πλέον ενδιαφέρεται ως ευρωπαίος πολίτης για το «εύ ζην». Σήμερα οι απαιτήσεις της ζωής αξιώνουν όλο και περισσότερα για να καλύψουμε τις στοιχειώδεις ιδιωτικές ανάγκες μας. Οι αξιώσεις μας αυξήθηκαν τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας όσο και στο πλαίσιο της κεντρικής εξουσίας. Μέσα στην οικογένεια μας δημιουργούνται όλο και περισσότερο νέες ανάγκες, τις οποίες αδυνατεί να καλύψει στις περισσότερες περιπτώσεις ο συνεχώς ελλειμματικός οικογενειακός προϋπολογισμός. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αξιώσεις μας από την κεντρική εξουσία, από την οποία απαιτούμε καλύτερη υγεία, καλύτερη παιδεία, καλύτερη ασφάλεια, καλύτερα γεράματα. Όμως μεταξύ αυτών των δύο πλευρών, του κράτους και της οικογένειας, υπάρχει μια διευρυμένη οικογένεια, ένα μικρό κράτος, μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα, που είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Σήμερα πλέον, στον 21ο αιώνα, ο Δήμος και η Κοινότητα δεν είναι μόνο για να ασχολούνται με την καθαριότητα της πόλης και την αποκομιδή των σκουπιδιών αλλά ζητούμε και αξιώνουμε από αυτούς μια περισσότερο ουσιαστική συμβολή στην αναβάθμιση της ζωής μας. Από το Δήμο θέλουμε να μεριμνεί όχι μόνο για την καθαριότητα της πόλης αλλά και για χίλιες άλλες καθημερινές ανάγκες της ζωής μας, οι οποίες δεν μπορούν να καλυφτούν από την κεντρικής εξουσία (ενδεχομένως γιατί δεν τις γνωρίζει) αλλά και ούτε από την οικογένεια γιατί ξεπερνούν τα όρια και τις δυνατότητές της. Ο Δήμος αποτελεί ένα ιδιαίτερα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας μας.
Όμως η υλοποίηση όλων αυτών, άλλοτε μεν απαιτεί οικονομικούς πόρους, άλλοτε δε την ενεργή συμβολή όλων όσων συμμετέχουν στη διευρυμένη αυτή κοινότητα, κάτι το όποιο είχαν υπόψη τους ακόμη και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.
Φυσικά, σκοπός της σημερινής μας ομιλίας δεν είναι να ευαισθητοποιήσουμε τον καθένα από εσάς στο τι πρέπει να κάνει για το Δήμο, αλλά να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε πόρους και να αξιοποιήσουμε τις υπάρχουσες δυνατότητες για την αναβάθμιση της ζωής αυτής εδώ της πόλης.
Φυσικά, για την κάλυψη των στοιχειωδών λειτουργικών αναγκών του Δήμου, οι οποίοι συνεχώς και εύλογα παρουσιάζουν μια αυξητική τάση, και μάλιστα κατά γεωμετρική πρόοδο, υπάρχουν πόροι που διατίθενται είτε από την Κεντρική Εξουσία είτε από τον ίδιο τον Δήμο διαμέσου διαφόρων δημοτικών τελών, όπως καθαριότητας, λαϊκών αγορών, μισθώσεως κοινόχρηστων χώρων κ.α. Αναπόφευκτα, η συνεχής ανάγκη για περισσότερες και καλύτερες παροχές εκ μέρους του Δήμου οδηγεί στο συνεχές άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ εσόδων και δαπανών και το έλλειμμα συνεχώς μεγαλώνει, οπότε η τοπική κοινωνία αναγκάζεται συνεχώς να ψάχνει για άλλους πόρους ώστε να μπορέσει να κλείσει το αυξανόμενο έλλειμμά της και τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες της κοινωνίας.
Εκτός των άλλων πόρων, η Ελλάδα εδώ και αρκετά χρόνια, ως πλήρες μέλος της Ε.Ε., έχει τη δυνατότητα να αντλεί πόρους από την Κοινότητα διαμέσου των λεγομένων «κοινοτικών προγραμμάτων». Σήμερα διανύουμε την 4η Προγραμματική Περίοδο 2007 – 2013, που αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική και πραγματική πρόκληση για την ελληνική Αυτοδιοίκηση και την οποία δεν πρέπει να την αφήσουμε ανεκμετάλλευτη, πράγμα το οποίο δυστυχώς κάναμε πολλές φορές στο παρελθόν. Από το ένα μέρος ενώπιων της αυτοδιοίκησης σήμερα διανοίγονται μεγάλες δυνατότητες για την αναβάθμιση του ρόλου της κι αυτό γιατί ο σχεδιασμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των άλλων οργάνων της Ε.Ε. για την περίοδο 2007 – 2013 ενισχύει ιδιαίτερα και, μάλιστα συγκριτικά με άλλες περιόδους, το ρόλο και τα μέσα των τοπικών αρχών στη διαμόρφωση και την εφαρμογή των εθνικών στρατηγικών πλαισίων αναφοράς, δηλαδή των αναπτυξιακών προγραμμάτων κάθε χώρας. Από την άλλη πλευρά, η Αυτοδιοίκηση πρέπει να απαντήσει σε σοβαρά ζητήματα της ίδιας και της χώρας, τα οποία δεν παρουσιάζουν πολιτική ευκολία αλλά εγείρουν αντίθετα σοβαρά πολιτικά ερωτήματα. Την περίοδο αυτή τίθεται το κρίσιμο πολιτικό ερώτημα για τη σχέση «Λισαβόνας» και «Συνοχής», για τη σύνδεση του μίγματος αυτού των δύο κεντρικών πολιτικών κατευθύνσεων στην Ε.Ε., η οποία μάλιστα θα δίνει και το στίγμα της βασικής πολιτικής επιλογής. Επομένως στα πλαίσια του 4ου ΚΠΣ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ανάγκη να παίξει ένα διακριτό και αναβαθμισμένο ρόλο όχι μόνο στο σχεδιασμό αλλά και στην μετέπειτα εφαρμογή και διαχείριση του προγράμματος.
Όμως εκτός των εσωτερικών πόρων χρηματοδότησης που προέρχονται αφενός από την κεντρική εξουσία και το Δήμο κι αφετέρου την κοινότητα, μια άλλη περισσότερο παραδοσιακή πηγή άντλησης κεφαλαίων αποτελεί η χορήγηση από μέρους επενδυτικών τραπεζών μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δανείων για τη χρηματοδότηση επενδυτικών δραστηριοτήτων, όπως μελέτες, δημοτικά έργα, προμήθειες υλικών κ.α. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε σαν πλεονεκτήματα της δυνατότητας αυτής τα δανειστικά επιτόκια που επικρατούν σήμερα στην τραπεζική αγορά, τη μεγάλη ταχύτητα στην επεξεργασία, την έγκριση και την υλοποίηση της δανειοδότησης, την ευελιξία στη διαμόρφωση δανειοδοτικού σχήματος, δηλαδή τα εναλλακτικά σενάρια αποπληρωμής, τις περιόδους χάριτος, την ευέλικτη διαμόρφωση των ετησίων δόσεων που προσφέρονται από τις περισσότερες τράπεζες προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Όμως είναι ευνόητο ότι για να μπορέσει να χορηγηθεί δάνειο προς τους ΟΤΑ πρέπει να πληρούνται όλοι οι όροι που ορίζει ο νομαρχιακός και δημοτικός κώδικας, να διαπιστώνεται η δυνατότητα του ΟΤΑ για ομαλή εξυπηρέτηση του δανείου και φυσικά να παρέχονται οι αναγκαίες εξασφαλίσεις. Ακόμη υπάρχει στη σύγχρονη κοινωνία η δυνατότητα από μέρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αξιοποιήσει τα οφέλη που μπορούν να προέλθουν από τη χρησιμοποίησης διαφόρων σύγχρονων μορφών χρηματοδότησης και ιδιαίτερα αυτή της χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing). Ο Δήμος έχει σήμερα τη δυνατότητα με το leasing να αποκτήσει για παράδειγμα όχι μόνο οχήματα καθαρισμού και γενικών χρήσεων αλλά και εργαλεία, όπως εργαλεία αναγκαία για τις εργασίες πρασίνου, καθαριότητας κ.α. αλλά και εξοπλισμό, όπως ηλεκτρονικούς υπολογιστές κ.α. Θεωρώ ότι είναι δυνατή η επέκταση της χρησιμοποίησης ακόμη της τεχνικής του leasing ακινήτων για την εγκατάσταση υπηρεσιών του Δήμου.
Όμως, εκτός των παραπάνω αναφερθέντων πηγών άντλησης κεφαλαίων, δεν θα πρέπει ποτέ να υποτιμούμε και τη σημασία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και τις δυνατότητές της ώστε να συμβάλλει στην ανάπτυξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στη συνύπαρξή τους. Βασιζόμενοι στο ότι ένας είναι ο θεός της επιχείρησης, «το κέρδος», θεωρούμε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, εκμεταλλευόμενη τον παράγοντα του κέρδους, σε μια αρμονική συνεργασία με τον Ιδιώτη μπορεί να μεγαλουργήσει! Η ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να συμβάλλει στο έργο αυτό της στήριξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ουσιαστικά με δύο βασικά τρόπους, αφενός με τη σύσταση επιχειρήσεων που άλλοτε μεν μπορούν να είναι της μορφής δημοτικών επιχειρήσεων, δηλαδή επιχειρήσεων που η πλειοψηφία των κεφαλαίων και των μεριδίων να ανήκει στους Δήμους, αφετέρου δε να υπάρχει ένα ποσοστό συμμετοχής και ιδιωτικών φορέων, οι οποίοι θα επιδιώξουν τη μεγιστοποίηση του αποτελέσματος της μονάδος. Φυσικά δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε στην περίπτωση αυτή ότι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών δεν θα πρέπει να υποβαθμιστεί προς όφελος του κέρδους, γιατί πρωταρχικός σκοπός της ύπαρξης της μονάδος είναι η εξυπηρέτηση του Δήμου, γι’ αυτό και ο Δήμος διατηρεί τη διοίκηση και τον έλεγχό της. Όμως θα ήταν δυνατό να δημιουργηθούν επιχειρήσεις όχι σαν δημοτικές επιχειρήσεις αλλά σαν ιδιωτικές επιχειρήσεις με τη συμμετοχή του Δήμου έτσι ώστε να μπορεί να ελέγχει τον κοινωνικό σκοπό τους. Θεωρούμε ότι η μορφή αυτής της επιχείρησης θα μπορεί να εξυπηρετήσει και να καλύψει πολλές μορφές αναγκών, που θα αδυνατούσε λόγω έλλειψης πόρων και ενδεχομένως ιδεών και πρωτοβουλιών να καλύψει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πιστεύουμε ότι δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε ότι για την υλοποίηση ορισμένων μεγάλων και ιδιαίτερων έργων για τα οποία οι πόροι τόσο της Ε.Ε. όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν θα αρκούσαν ή θα έφταναν καθυστερημένα, θα ήταν αναγκαία η ανάθεση των έργων αυτών, διαμέσου αποκλειστικά διεθνών διαγωνισμών, για λόγους διαφάνειας, απευθείας στην ιδιωτική πρωτοβουλία, η οποία διαμέσου της αυτοχρηματοδότησης θα μπορούσε να καλύψει άμεσα τις ανάγκες αυτές και να υλοποιήσει την πραγματοποίησή τους. Στην περίπτωση αυτή, η ιδιωτική πρωτοβουλία θα αναλάβει την είσπραξη των εσόδων του έργου για μια σειρά ετών μέχρι την πλήρη απόσβεσή του. Για να γίνω περισσότερο συγκεκριμένος, θα μπορούσα να αναφέρω, για την περίπτωση των Σερρών, ότι θα ήταν δυνατό το ενδεχόμενο αξιοποίησης όλων αυτών των δυνατοτήτων που προαναφέραμε. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε σαν προτάσεις, εκτός της κατασκευής του Δημαρχείου και του parking διαμέσου της αυτοχρηματοδοτήσεως, την αξιοποίηση της δυνατότητας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για την κατασκευή λαχαναγοράς και κρεαταγοράς στην πόλη των Σερρών και την παροχή της δυνατότητας στους κατασκευαστές να αναλάβουν τη μίσθωση των κατασκευασμένων χώρων για μια σειρά ετών. Με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να γίνει η κατασκευή πίστας moto cross ή η κατασκευή θερινού θεάτρου. Με τη μορφή δημοτικών ή ιδιωτικών επιχειρήσεων, με δημοτικά συμφέροντα, θα μπορούσε να γίνει η αναμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου του λόφου του Κουλά και η αναδάσωσή του, καθώς επίσης κι ο εξωραϊσμός και η ανάπλαση του Αγίου Ιωάννη, δύο χώροι που μπορούν να συμβάλλουν τόσο στη βελτίωση των κατοίκων των Σερρών όσο και στη τουριστική αξιοποίησή της. Πιστεύω ότι διαμέσου κοινοτικών προγραμμάτων θα ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ανακύκλωσης απορριμμάτων και η αξιοποίηση αυτών, όπως ήδη έχουν γίνει σχετικές ενέργειες σε άλλες ελληνικές πόλεις, η χρηματοδότηση για απαλλοτριώσεις για την κατασκευή κεντρικού πάρκου στην πόλη των Σερρών, η ανακαίνιση και η ανάδειξη των κτιρίων της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου κ.α.
Θεωρώ ότι όταν υπάρχει η ανθρώπινη βούληση και οι κατάλληλοι δημοκρατικά εκλεγμένοι φορείς που θέλουν να αναβαθμίσουν τη ζωή της πόλης, η πόλη αυτή μπορεί να πάει μπροστά. Ακόμη η πραγματοποίηση έργων υποδομής στην πόλη θα μπορέσει να συμβάλλει στην τόνωση της εμπορικής κίνησής της, η οποία τόσο πολύ μαστίζεται σήμερα ιδιαίτερα λόγω της ανταγωνιστικής παρουσίας της αγοράς της Βουλγαρίας.
